خمیازه(کوتاهشده واژه خامیازه، یازه به معنای کشش) یا دهاندره یا فاژه[۱][۲] بازکردن دهان و تنفس عمیق به صورت «غیر ارادی» و گاهی کشش در دستها و سینه است که تقریباً از زمان پیش از تولد و به عبارتی دقیق تر از دوره جنینی و در یازده هفتهای قابل مشاهده است.معمولاً خمیازه از نشانههای خواب است.[۳] این پدیده در انسان و برخی حیوانات دیده میشود، اما دربیشتر حیوانات امری غیرعادی است.[۴] پژوهشها نشان میدهد که این عمل، [
اولین نظریه مربوط به کمبود اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن در بدن است. شخص با خمیازه کشیدن (بازکردن دهان) اکسیژن بیشتری وارد بدن خود کرده و کمبود آن را جبران میکند.[۶]
نظریه دوم ارتباط میان خمیازه و خستگی را مورد بررسی قرار میدهد.این نظریه مبنی بر این است که بدن انسان در پی خستگی یک واکنش طبیعی به صورت خمیازه نشان میدهد.
آیا خمیازه مسری است؟
پژوهشها همچنین نشان میدهد که خمیازه کشیدن به دلیل یک عمل همدلانه بهوسیله دیگران تکرار میشود.[۷] همچنین دانشمندان در یک بررسی در سال ۲۰۰۵مغزهای گروهی را که خمیازهکشیدن افراد را مشاهده میکردند، اسکن کردند و توانستند الگوهایی منحصربهفرد از فعالیت در نواحی از مغز که به تقلید رفتاری مربوط میشدند را مکانیابی کنند.[۸]
نگارخانه
معمولا وقتی دیگران را در حال خمیازه کشیدن میبینید، چه احساسی به شما دست میدهد؟ به احتمال زیاد شما هم تمایل پیدا میکنید تا با کشیدن خمیازهای خستگی را از تن بیرون کنید! نیروی سرایت خمیازه را همه بهخوبی میشناسیم. پژوهشها به این نتیجه رسیدهاند که این پدیده ناشی از تلقین و تقلید است.
برخی پژوهشها نیز نشان دادهاند که این تمایل، پدیدهای غیرارادی برای رهایی از خستگی ناشی از تمرکز طولانی مدت است. اما از اینها گذشته فکر میکنید کودکان و نوزادان تازه متولدشده نیز تمایل خمیازه کشیدن با مشاهده خمیازه دیگران را دارند؟ پژوهشهایی که در مجله رشد کودک منتشر شده، نشان میدهد که اغلب کودکان در طول رشد معمول خود از سن 4 سالگی به بعد با مشاهده خمیازه دیگران تمایل به خمیازه کشیدن پیدا میکنند. البته یک مطالعه جدید، گروهی از کودکان را شناسایی کرده که تا سنین بالاتر، هنوز این تمایل را ندارند. این گروه، کودکان مبتلا به اوتیسم هستند. در بررسیهایی که روی کودکان 6 تا 15 ساله مبتلا به اوتیسم انجام شده، این تمایل به ندرت مشاهده شده است. در واقع هرچه بیماری اوتیسم کودکان شدیدتر باشد، احتمال کمتری دارد که با مشاهده خمیازه دیگران، خمیازه بکشند.
این قبیل پژوهشها مشخص میکند که تلقین و تقلید در سالهای اول زندگی رشد کندتری داشته و در کودکان مبتلا به اوتیسم نیز این ویژگیها سالها دیرتر بهوجود آمده و به تکامل میرسد. میتوانید برای آزمودن این پدیده در حضور کودکان مبتلا به اوتیسم خمیازه کشیده و عکس العمل آنها را ارزیابی کنید؛ البته نه به قصد آزردن آنها!